एसएमइ आयपीओ | SME IPO

“Mainboard IPO” आणि “SME IPO” या संज्ञा शेअर बाजारातील वेगवेगळ्या प्रकारच्या प्रायमरी मार्केटमधील Initial Public Offering (IPO) चा संदर्भ देतात.

SME IPO म्हणजे लहान आणि मध्यम आकाराच्या कंपनींद्वारे शेअर्सची सार्वजनिक ऑफर दिली जाते. SME चा Full form हा “Small and medium enterprises” असा आहे. SME कंपन्यांचे बाजार भांडवल (Market Capital) हे मोठ्या आणि जास्त स्थापन झालेल्या कंपन्यांच्या तुलनेने कमी असते.

SME IPO किंवा लघु किंवा मध्यम उद्योग असणाऱ्या अशा कंपन्या आहेत ज्यांची गुंतवणूक आणि उलाढाल कमी असते. आर्थिक दृष्टीने, ते खालीलप्रमाणे परिभाषित केले आहेत:

उद्योगाचे वर्गीकरण	गुंतवणुकीची रक्कम	उलाढालीची रक्कम
लघु उद्योग (Small Enterprise)	१ कोटी – १० कोटी	५ कोटी – ५० कोटी
मध्यम उद्योग (Medium Enterprise)	१० कोटी – २० कोटी	५० कोटी – १०० कोटी

SME IPO बाबत येथे काही प्रमुख वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे दिली आहेत:

SME IPO चे उद्देश (Purpose): SME IPO चा प्राथमिक उद्देश लहान व्यवसायांना सार्वजनिक बाजारपेठांमध्ये प्रवेश मिळवून देणे आहे. SME IPO द्वारे कंपनी वेगवेगळ्या कारणांसाठी स्वतःचा मार्केट कॅपिटल म्हणजेच भांडवल वाढवण्याचा प्रयत्न करते यात स्वतःचा विस्तार करणे, कंपनीसाठी लागणाऱ्या काही वस्तू खरेदी करणे, काही कर्ज असेल तर ते परतफेड करणे, स्वतःचा ब्रँड तयार करण्यासाठी advertisement, awareness सारख्या साधनांचा वापर करणे यासारख्या विविध कारणांचा समावेश होतो.

नियमावली: SME IPO साठी नियम आणि कायदे देशानुसार बदलू शकतात आणि ते संबंधित सिक्युरिटीज नियामक आणि स्टॉक एक्सचेंजद्वारे नियंत्रित केले जातात.

बर्‍याच क्षेत्रांमध्ये, SMEs साठी त्यांच्या भांडवली बाजारात प्रवेश सुलभ करण्यासाठी विशिष्ट मार्गदर्शक तत्वांची आवश्यकता असते.

पात्रता: SME IPO लाँच करू इच्छिणाऱ्या कंपन्यांनी काही पात्रता निकषांची पूर्तता करणे आवश्यक आहे, ज्यामध्ये ऑपरेशन्सचा किमान ट्रॅक रेकॉर्ड (सामान्यतः तीन वर्षे), सकारात्मक निव्वळ मूल्य (Positive Net Worth) आणि अलिकडच्या वर्षांत सातत्यपूर्ण नफा यासारख्या घटकांचा समावेश असू शकतो. कंपनीने विशिष्ट कॉर्पोरेट गव्हर्नन्स मानकांचे देखील पालन केले पाहिजे.

नेट वर्थमध्ये सतत झालेली वाढ हि कंपनीची चांगली आर्थिक स्थिती दर्शवते त्यामुळे कर्जापेक्षा कंपनीची मालमत्ता वेगाने वाढत आहे असे समजले जाते.

किमान भांडवल आवश्यकता: SME IPO अर्जदारांना किमान पेड-अप शेअर भांडवल असणे आवश्यक असू शकते, जे विशिष्ट देशाच्या नियामक आवश्यकतांवर अवलंबून बदलते.

आर्थिक अहवाल: SME IPO ची योजना आखत असलेल्या कंपन्यांना साधारणपणे गेल्या काही वर्षांची लेखापरीक्षित वित्तीय विवरणे सादर करणे आवश्यक असते, विशेषत: तीन वर्षे. ही आर्थिक विवरणे संबंधित देशाच्या लेखा मानकांचे पालन करतात.

प्रमोटर लॉक-इन कालावधी: प्रवर्तक आणि कंपनीचे प्रमुख भागधारक लॉक-इन कालावधीच्या अधीन असू शकतात ज्या दरम्यान ते त्यांचे शेअर्स बाजारात विकू शकत नाहीत. या कालावधीचे उद्दिष्ट स्थिरता सुनिश्चित करणे आणि शेअरच्या किमतींमध्ये अवाजवी फेरफार रोखणे हे आहे.

इश्यू साइज: SME IPO साठी जास्तीत जास्त इश्यू आकारावर अनेकदा मर्यादा असते. कंपनी IPO द्वारे जास्तीत जास्त किती रक्कम उभारू शकते हे नियमांनुसार ठरविले जातात.

एसएमई आयपीओसाठी किमान ट्रेडिंग लॉट्स किंमत, वॉल्यूम जास्नतीत जास्त 100 ते 10,000 शेअर्सपर्यंत असावे, जे सतत कंपनीनुसार बदलत असतात.

निधीचा वापर: कंपन्यांनी IPO द्वारे उभारलेला निधी कोणत्या विशिष्ट उद्देशांसाठी वापरायचा आहे हे उघड करणे आवश्यक आहे. ही माहिती ऑफर दस्तऐवजात समाविष्ट आहे.

लीड मॅनेजरची नियुक्ती: SME IPO ची योजना आखणार्‍या कंपन्या IPO प्रक्रिया व्यवस्थापित करण्यासाठी विशेषत: लीड मॅनेजरच्या (गुंतवणूक बँक किंवा वित्तीय संस्था) सेवा घेतात.

ऑफर दस्तऐवज: SME IPO साठी ऑफर दस्तऐवज सामान्यतः मेनबोर्ड IPO साठी आवश्यक असलेल्या विस्तृत दस्तऐवजांच्या तुलनेत अधिक सरळ असतात. तथापि, तरीही कंपनी, तिचे कार्य, आर्थिक आणि जोखीम याबद्दल सर्वसमावेशक माहिती प्रदान करणे आवश्यक आहे.

किरकोळ गुंतवणूकदारांचा सहभाग: SME IPO अनेकदा किरकोळ गुंतवणूकदारांना आकर्षित करण्यावर भर देतात आणि किरकोळ सहभाग सुनिश्चित करण्यासाठी वाटपाच्या तरतुदी असू शकतात.

समापन याचिका: देशभरातील कोणत्याही न्यायालयातील कंपनीविरूद्ध कोणतीही समापन करण्याची याचिका नसावी.

IPO नंतरचे अनुपालन: SME IPO द्वारे यशस्वीरित्या सूचीबद्ध केलेल्या कंपन्यांनी नियमित आर्थिक अहवाल आणि कॉर्पोरेट गव्हर्नन्स मानकांचे पालन करण्यासह चालू असलेल्या अनुपालन आवश्यकता पूर्ण करणे आवश्यक आहे.

वरील नियम SME साठी भांडवल प्रवेश सुलभ करणे आणि गुंतवणूकदारांचे संरक्षण सुनिश्चित करणे यामधील समतोल साधण्यासाठी आहेत. आधी सांगितल्याप्रमाणे, विशिष्ट नियम देशांमध्‍ये लक्षणीयरीत्या भिन्न असू शकतात आणि SME IPO ची योजना करणार्‍या कंपन्यांनी त्यांच्या अधिकारक्षेत्रातील नियमांशी परिचित असलेल्या कायदेशीर आणि आर्थिक सल्लागारांशी सल्लामसलत करणे आवश्यक आहे.

सारांश, एक SME IPO द्वारे एका लहान कंपनीला त्याचे शेअर्स लोकांना देऊन भांडवल उभे करण्याची संधी मिळते. SME IPO मध्ये सामान्यत: कमी कठोर सूची आवश्यकता असतात आणि ते लहान आणि मध्यम आकाराच्या उद्योगांची अद्वितीय वैशिष्ट्ये आणि गरजा पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केलेले असतात.

निष्कर्ष: SME IPO ही किरकोळ गुंतवणूकदारांसाठी काही वेगाने वाढणाऱ्या कंपन्यांच्या शेअर्सवर नफा मिळवण्याची उत्तम संधी आहे. संधीचा सर्वोत्तम फायदा घेण्यासाठी तुम्ही तुमच्या संशोधनासाठी तयार राहिल्याची खात्री करा.